ભાઈ બીજ (યમ દ્વિતિયા) વિશેષ

* ️〰️🌼〰️🌼〰️🌼〰️〰️

*  પૌરાણિક મહત્વ

*   ️〰️〰️〰️〰️

*    શાસ્ત્રો અનુસાર ,ભાઈબીજને યમ દ્વિતિયા પણ કહેવામાં આવે છે , આ દિવસે બહેનો તેમનાં ભાઈને તિલક લગાવીને આશિર્વાદ આપે છે.અને આ દિવસે મૃત્યુના દેવતા યમરાજની પૂજા કરવામાં આવે છે.કારતક શુક્લ દ્વિતીયાની બપોરે ભાઈ બીજનો તહેવાર ઉજવવામાં આવે છે.આ વર્ષે આ તહેવાર 6 નવેમ્બર શનિવારના રોજ (આજે)  ઉજવવામાં આવશે.ભાઈ બીજને ભાઈ દ્વિતિયા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આ તહેવારનો મુખ્ય ધ્યેય ભાઈ અને બહેન વચ્ચે પવિત્ર સંબંધ અને પ્રેમ સ્થાપિત કરવાનો છે.આ દિવસે બહેનો પૂજા કરે છે. આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈઓને સારા સ્વાસ્થ્ય અને દિર્ઘાયુની કામનાં કરીને તિલક લગાવે છે.આ દિવસે ,બહેનો તેમના ભાઈઓને તેલ લગાવે છે , અને ગંગા યમુનામાં સ્નાન કરે છે. જો યમુનામાં ગંગા સ્નાન ન કરી શકાય તો ભાઈએ બહેનના ઘરે સ્નાન કરવું જોઈએ.જો બહેન પોતાનાં હાથે ભાઈને ભોજન કરાવે તો ભાઈની ઉંમર વધે છે અને જીવનની પરેશાનીઓ દૂર થાય છે.આ દિવસે બહેનો તેમનાં ભાઈઓને ચોખા ખવડાવે છે.આ દિવસે બહેનનાં ઘરે ભોજન કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે.બહેન પિતરાઈ અથવા પિતરાઈ ભાઈ હોઈ શકે છે.જો બહેન ન હોય તો ગાય , નદી વગેરેનું ધ્યાન કરવું અથવા તેની પાસે બેસીને ભોજન કરવું પણ શુભ માનવામાં આવે છે.આ પૂજામાં બહેનો પણ ભાઈની હથેળી પર ચોખાનું દ્રાવણ લગાવે છે, તેના પર સિંદૂર લગાવે છે.ફૂલ , સોપારી વગેરે મૂકી હથેળીની પૂજા કરવામાં આવે છે.

“સાપ કરડે , વાઘ કરડે , વીંછી કરડે , તો આજે કરજે "

આવા શબ્દો એટલા માટે કહેવામાં આવે છે કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે ,જો આ દિવસે કોઈ ઉગ્ર પ્રાણી કરડે તો પણ યમરાજનાં દૂત ભાઈનો જીવ નહીં લે. ક્યાંક આ દિવસે બહેનો તેમના ભાઈના માથા પર તિલક લગાવે છે , અને તેમની આરતી કરે છે. અને પછી હાથમાં રક્ષા બાંધે છે.ભાઈનું મોં મીઠુ કરવાં માખણ મિસરી તેને ખવડાવે છે.સાંજે બહેનો યમરાજનાં નામનો ચારમુખી દીવો પ્રગટાવે છે ,અને તેને ઘરની બહાર રાખે છે.આ સમયે જો ઉપર આકાશમાં ગરુડ ઉડતું જોવા મળે તો તે ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.આ સંદર્ભમાં , એવું માનવામાં આવે છે કે બહેનો ભાઈની ઉંમર માટે પૂછે છે તે પ્રાર્થના યમરાજે સ્વીકારી છે. અથવા તે ગરુડ દ્વારા યમરાજને બહેનોનો સંદેશ સંભળાવશે.

ભાઈ બીજની વાર્તા

  ️〰️〰️〰️〰️〰️

   ભગવાન સૂર્ય નારાયણની પત્નીનું નામ “છાયા" હતું.તેનાં ગર્ભમાંથી યમરાજ અને યમુનાનો જન્મ થયો.યમુના યમરાજને ખૂબ પ્રેમ કરતી હતી.તેને તેના ઘરે આવવા અને તેના પ્રિય મિત્રો સાથે ભોજન કરવા વિનંતી કરી.પોતાના કામમાં વ્યસ્ત યમરાજે મામલો મુલતવી રાખ્યો.કાર્તિક શુક્લનો દિવસ આવી ગયો છે.યમુનાએ તે દિવસે ફરીથી યમરાજને ભોજન માટે આમંત્રણ આપ્યું , અને તેને તેના ઘરે આવવાનું વચન આપ્યું.યમરાજે વિચાર્યું કે હું પ્રાણ ગુમાવવાનો છું.કોઈ મને તેમના ઘરે બોલાવવા માંગતું નથી.મારી બહેન જે સદભાવનાથી મને બોલાવે છે ,તેનું પાલન કરવું એ મારી ફરજ છે.બહેનનાં ઘરે આવીને યમરાજે નરકમાં રહેતા જીવોને મુક્ત કર્યા.જ્યારે તેણે યમરાજને પોતાના ઘરે આવતા જોયો ત્યારે યમુનાની ખુશીનો પાર ન રહ્યો.સ્નાન કર્યા બાદ પૂજા કર્યા બાદ ભોજન પીરસ્યું.યમુનાના આતિથ્યથી પ્રસન્ન થયેલા યમરાજે બહેનને વરદાન માગવાનો આદેશ આપ્યો.યમુનાએ કહ્યું કે ભાઈ ! તમે દર વર્ષે આ દિવસે મારા ઘરે આવો છો.મારી જેમ , જે બહેન આ દિવસે તેના ભાઈ સાથે આદર સાથે વર્તે છે , તેણે તમારાથી ડરવું જોઈએ નહીં.  યમરાજે  “તથાસ્તુ" કહીને યમુનાને અમૂલ્ય વસ્ત્રો આપ્યા અને યમલોકનો માર્ગ પકડ્યો.આ દિવસથી ઉત્સવની પરંપરા બની.એવું માનવામાં આવે છે કે જેઓ આતિથ્ય સ્વીકારે છે તેઓ યમથી ડરતા નથી.  એટલા માટે ભાઈ બીજ પર યમરાજ અને યમુનાની પૂજા કરવામાં આવે છે.

  ️〰️〰️〰️〰️〰️〰️

     🖌️ પાર્થ જોશી 🖌️