કળજગ વગરના… /  જગદીપ ઉપાધ્યાય

       અસલ દેવું ભાભીની જેમ જ સાદ લંબાવતા દિશા બોલી,’ એ.. ..એમ વાત નથી!’ 

         દિશા જોડે નીલેશના લગ્ન પહેલા દેવુભાભી મારી પાસે સ્કૂલે આવેલા. પણ તે દિવસે વાર્ષિક નિરિક્ષણ હોવાથી હું વ્યસ્ત હતો. મને ઊભાઉભ કહે ,’ મારે તમને એક વાત કરવી છે પણ પછી વાત...!’ ને  નીકળતા નીકળતા તેઓ નિરિક્ષકને કહેતા ગયા, ‘ મારી છોકરી દસમા ધોરણમાં ટકા લઇ આવી એ આ સા’બના પ્રતાપે’  નિરિક્ષણ પૂરૂ થયા પછી મે જોયું તો મારી સર્વિસબુકમાં ઉત્તમ રીમાર્ક હતી. એટલે આભાર માનવાય મારે દેવું ભાભીને મળવું તો હતું.

         પણ હમણા હમણાથી હું દેવુ ભાભીને જોતો ન હતો. નહીંતર. નિશાળે આવતા-જતા મને સામા મળે ને હેતથી વાતો શરૂ કરી દે, ‘તમારા ભાઇએ તો પોપટ પાળ્યો છે?’ હું કહું ,’ એને એવો શોખ ક્યારથી જાગ્યો?’ ત્યારે એના પોતીકા લહેકામાં એ બોલે, એ.. ..એમ વાત નથી!’  ઇ તો કાંટો વાગતા એની આંગળી પાકી છે. ખબર કાઢવા તો આવો!’ હું કહું ‘હા, આવીશ’  એટલે તરત એ કહે, ‘ખાવ મારા સમ!....’

           આ ગામમાં સૌથી પહેલી ઓળખાણ ને મિત્રતા મારે રસિકભાઇ જોડે થયેલી. ગામમાં તેઓ ગ્રેજ્યુએટ થયેલા ને વિકાસલક્ષી અભિગમના એટલે મને તેમના પ્રત્યે માન!

           રસિકભાઇ મને પહેલો વહેલો તેમના ઘેર લઇ ગયેલા ત્યારે મે વિવેક કરતા પૂછેલું,’ કેમ છો દેવુંબેન!’

એ બોલેલા, ‘ મારે તમારી જોડે નથી બોલવું!’

રસિકભાઇ કહે ,’ કેમ એ આટલા દિવસ સુધી ઘેર ન આવ્યા એટલે?’

‘ એ... ...એમ વાત નથી! ઇ તો સ્કૂલમાં કામ હોય તો નોય આવી શકે!’

‘ તો ચોખવટ તો કર!’

‘ તમારી હારે ચોખવટ નથી કરવી. મને એની હારે ચોખવટ કરવા દો! ‘ પછી મારી સામે જોઇને કહે, ‘ લ્લે .... હું તમારી બેન થાઉં?! આપણે બેય એક ગામના છીએ હે?! એ... હું તમારી ભાભી થાઉં..... ભાભી!’ રસિકભાઇ હસી પડેલા, ‘ જોઇને તમારી ભાભી?!’

           હમણા શહેરમાં જવા હું બસ સ્ટેશને ઊભો હતો. બસની તૈયારી હતી. ત્યાં દૂરથી ટેક્ટરમાં વાડીએ જતા તેઓ મને જોઇ જતા, બૂમો પાડતા સાદ દેવા લાગેલા,’ ભાઇ!.... વાડીએ આવજો! મારે કામ છે. ઘેર નહીં હો... વાડીએ.... સમજાણું!’

‘એ હા...’ મે હાથ હલાવતા મોટેથી કહ્યું.

પાસે આવ્યા હોત તો ચોક્કસ કહેત ‘આવશોને?  ખાવ મારા સમ!’

           બસમાં મને વિચાર આવતો હતો,’ દેવું ભાભી મને ઘરને બદલે વાડીએ આવવાનું કેમ કહે છે? મે બને તેટલા  વહેલા તેમની વાડીએ જઇ આવવાનો મનોમન નિર્ણય કર્યો.

          મારે તેઓની સાથે ઘર જેવો નાતો. ક્યારેક તેના ઘર પાસેથી નીકળવાનું થાય અને તેઓ જોઇ જાય તો તરત ડેલીએ આવીને બોલે,’ કાં,  તમારા ભાઇ હોય તો જ ઘેર આવવાનું છે?’

           આમ જ એક દિવસ હું નીકળેલો ને ડોકું કાઢવા તેમના ઘેર ગયેલો તો દેવું ભાભી બપોરે વાડીએથી ઘેર આવીને તેમની દીકરી અંજુ ઉપર અકળાયેલા!

           મને આવકાર આપીને બેસડ્યો  ને ફળિયામાં રમતા એક છોકરાને  કહે ‘ જા તો એલા! હિંમતાને બોલાવી લાવ તો!’ ને પાછા મારી હારે એ જ હેતથી વાતો કરવા લાગ્યા. હિંમત આવ્યો તો દેવુભાભીએ તેને ‘આય આવતો મારા રોયા!’ કહેતાક બેચાર ધબ્બા મારીને ધોકાવ્યો. . મે કહ્યું , ‘ ભાભી! થયું શું?’

તો કહે , ‘ નવરી માનો સમજતો જ નથી. અંજુ હારે મોબાઇલમાં મંડાઇ જ પડે છે!!’

મે કહ્યું, ‘ એ વાત સાચી. હિંમતે અંજુને મોબાઇલમાં ફોન કે સંદેશા ન કરવા જોઇએ!’

દેવુંભાભી કહે, ‘ એ ... એમ વાત નથી. ઇ તો જુવાન છોકરા છે તે મોબાઇલમાં વાતું કરે’

‘તો શું વાત છે.’

‘મૂઓ બપોરના રસોઇ ટાણે જ ટપાટપી આદરે છે. આજે દાળ બલી ગઇ!’

મે કહ્યું, ‘ એવું તો ભાભી ક્યારેક બને!’

‘શું ક્યારેક બને આ છઠ્ઠી વાર દાળ બળી ગઈ. ભાઇ! મારે દાડિયા હારે ખેતરે રહેવું. પડે ને આ છોડી કોઇ વાતે નો સમજે. બચાકડા દાડીયા- દપાડિયા બોલે નહીં પણ આપણે તો ટાણું સાચવવું જોઇ કે નહીં?’

હિંમત મોઢા આડો મોબાઇલ રાખીને કહે, ‘ તો પછી રાતે મોબાઇલ કરું!’

‘હા કરજે!’

અંજુ કહે,  ‘નહીં હો રાતે મને ઉંઘ આવે!’

દેવું ભાભી વાતનો બંધ વાળતા કહે,’ એ.. ઇ કાઈ હું નો જાણું. મારા દાડીયાને ટાણે ભાત પોગી જાવું જોઇએ.’ 

     પછી અંજુ ભણી ફરીને કહે , આમ શું ઝાડવાની જેમ થાંભલીને ટેકે ઉભી છો?! આ હિંમતાને શેરડીના ચાર પાંચ સાંઠા દે. મા દીકરો ખાહે!’ અને ભાઇ સાટું ચા મૂક હું ય થોડીક પીશ!’

હસતા હસતા ઘેર જતા હિંમતની પાછળ જોઇ રહેતા કહે, ‘આફરડું આફરડું વહાલ ઉપજે એવો છે ને કાં?! કોલેજના બીજા વરસમાં છે. ભણ્યે બહું હુશિયાર!’

ચા પીતા પીતા કહે, ‘ આજ તો ભાઈ ! સવારની લમણાઝીંક છે. તમારા ભાઇ હારેય માથાકૂટ થઇ!’

‘શું કામ વળી?’

‘ઓલ્યા દૂબળાની વહુ નવી નવાઇની ફેશન વાળી ન જોઇ હોય તો!  એના ધણી પાસે બધુંય કામ કરાવ્યા કરે.  પાછી મહા વાતુડી! કાલ હું બે કલાક વહેલી ઘેર આવી ને તમારા ભાઇ એની હારે વાતુએ ચોટી ગયા! ’  

મે કહ્યું, ‘ તમારી વાત  બરાબર છે. એમણે કોઇ બાઇ માણસ સાથે એમ  વાતોમાં રસ ન દાખવવો જોઇએ!’

‘ એ... એમ વાત નથી! ઇ તો ઉમળકો આવે તો માણસ ક્યારેક વાતુય કરે!’

‘તો’

‘અરે ભાઈ! વાતુમાં ધોરિયો ફૂટી ગ્યો ઇ ખબર  ન રહી ને મોલ પાણી વગરનો તરસ્યો રહી ગયો. આજ બપોર સુધી એને ખેતરમાં કામ કરતા હતા તોય પાણી ન આપ્યું.  માણસને ખબર પડવી જોઇએ કે જેમ આપણ તરસ લાગે એમ મોલાતનેય લાગે!’

            શહેરમાંથી આવીને બીજે દિવસે જ હું વાડીએ ગયો.  ‘ઓહો! કાંઇ  ઘણા દિવસે ભૂલા પડ્યા! ‘ કહેતાક દેવું ભાભી સામે આવ્યા. રસિકભાઇ પણ ત્યાં હતા. મારા આશ્ચર્ય વચ્ચે તેઓ ઘણુંખરું વાડીએ રહેવા આવી ગયા હતા. મે તેનું કારણ પૂછ્યું તો દેવું ભાભી કહે, ‘આપણે નીલેશની સગાઇ કરી છે ને એ દિશા બહું ભણેલી ને ફોરવર્ડ છે. ઇ ગામડામાં રહેવા તો તૈયાર થઇ છે પણ કહે છે કે મારે સેપરેટ રહેવા જોઇએ. એટલે  અમો વાડીયે રહેવા આવ્યા છીએ. હું તમારા ભાઇને અહીંયા રહેવા સમજાવું છું પણ એ ગામમાં જાવું જાવું કરે છે.

મે કહ્યું કે, ‘એ વાત બરોબર નથી. નીલેશે એની મંગેતરને  સમજાવવી જોઇએ.’

દેવું ભાભી એજ લહેકામાં વાત કરતા કહે, ‘ એ ... એમ વાત નથી! ઇ તો નવા પરણેલા છોકરા ભલે ને છૂટથી રહે’

‘તો શું વાત છે?’

 ‘નીલેશ અને તમારા ભાઇનું કહેવાનું એમ છે કે આપણા ઘરની બાજુમાં વાડો છે ત્યાં છ- સાત મોટા ઝાડ છે એ કાપી નાખીએ અને ત્યાં બીજા બે રૂમ લઇ લઇએ! પણ મારી ચોખ્ખી ના છે. મરી જાઉ તોય એક પણ ઝાડ કાપવા નો દઉં. મે તમારા ભાઇને કહી દીધું છે કે તમારે ઝાડ કાપવાની છૂટ પણ પહેલો કુહાડો મારા ઉપર મારવાનો! એમાં પેલી આંબલી અને સપ્તપર્ણીતો મારી બહેનપણીયું છે. ને આમેય ભાઇ મોટી ખેતી એટલે હડિયાપટ્ટી રહે છે. ઇ તો ઠીક છે પણ  આ કુદરતને ખોળે રહેવાનો મોકો મળ્યો છે તો શું કામ નો રહેવું!’

મને દેવુંભાભીએ ઝાડ કરતાય લીલો કરી દીધો. મે કહ્યું,’ રસિકભાઇ! એમનો જીવ અહીં રહેવામાં ઠરે છે તો રહોને! કુદરતના સાનિધ્યમાં રહેવાય એ તો બહું મોટી વાત છે.’

રસિકભાઇ કહે, ‘ ભલે’

દેવું ભાભી રાજીના રેડ થઇ ગયા. મને કહે , ‘ ભાઇ! એટલે જ તમને બોલાવતી હતી!. મને સો ટકા વિશ્વાસ હતો કે આ તમારું માંનશે!’

નીલેશના લગન વેળા હુ જાનમાંય જઇ આવ્યો.  સામેવાળા સગા ખરેખર સારે ખાતે હતા.

એક દિવસ દેવું ભાભી એની પુત્રવધુ દિશાને લઇને સ્કૂલે મારી પાસે આવ્યા!  મે દિશાને જોઇ. ખરેખર કેળવાયેલી અને ફોરવર્ડ હતી. શ્વેત પાયજામા ઉપર રેશમનું આછું ગ્રે કલરનું ટોપ અને તેનાથીય આછી ઓઢણી તેના વ્યક્તિત્વને વધારે નિખારતા હતા. મે તેઓને બેસવા કહ્યું.

‘નમસ્તે.. ગુડ મોર્નિંગ ... સર!’ કહેતા એ નમી ને પછી મારી સામે દેવુંભાભીની સાથે ગોઠવાઈ.

દેવુંભાભી તો પ્રસન્ન પ્રસન્ન. મને કહે , ‘ અમે તો તમને મળવા ઘેર આવતા હતા તો રસ્તામાં હિંમત મળ્યો તો કહે કે,’ તમો તો સ્કૂલે છો! તે પછી અહીં જ આવ્યા. તે તમે રવિવારેય સ્કૂલે રહો છો?’

મે કહ્યું,’ હા ભાભી! હમણા વાર્ષિક ફંક્શન કરવાનું છે તે થોડું કામ રહે છે!’ પછી હું દિશાને સંબોધીને બોલ્યો, ‘ દિશાજી! તમે દેવુભાભીને લઇને કાર્યક્રમાં આવજો.’

દિશા બોલી, ‘ સર! નોટ દિશાજી!  ઓનલી સે દિશા! આઇ એમ ઇમ્પ્રેસ્ડ બાય યોર યુનિવર્સલ એજ્યુકેશન. તમે આટલા એજ્યુકેટેડ પરસન હોવા છતા શહેરમાં રહેવાને બદલે ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં રહો છો અને ગ્રામ્ય બાળકોના વિકાસ માટે આટલી  જહેમત કરો છો,  ઇટ્સ વેરી ટચીંગ! તમને આ ગામમાં ખૂબ ગમતું લાગે છે.’

મે કહ્યું, ‘ આ ગામ ક્યાં છે? આ તો ધામ છે અહીં દેવું ભાભી છે ને!’

‘ એબ્સ્યોલુટલી રાઇટ’ અને પછી દેવુભાભી સામે જોઇને કહે, ‘ યુ આર સો ગ્રેટ મીસીસ દેવુ આર ગેલાણી!’

દેવું ભાભી નાચી ઊઠતા કહે, ‘ જોયું ભાઇ! કેવું ઇગ્લીશ બોલે છે!  મને ફટ દઇને અમેરિકા સગા હારે વાત કરાવી દે!’

હું ખરેખર પ્રસન્ન થઇ ગયો. હુ બોલ્યો, ‘ પુરુષાર્થ તો સંપત્તિ લાવે છે પણ સ્નેહ તો બધું જ લાવે છે.’

        દિશા પણ દૂરથી જોઇ જાય તો બૂમ પાડ્યા વગર ન રહે,’હાય સર! હાય અંકલ!’ જાણે દેવું ભાભી ગામમાં જ રહેતા હોય તેવું લાગે.’

        એક વાર શહેરમાં તેના પપ્પા ભેગા થઇ ગયેલા. દીકરીના ખબર અંતર પૂછવાને બદલે વેવાણના ખબર અંતર પૂછતા કહે ‘ તમારા દેવું ભાભી શું કરે છે!’

મે કહ્યું, ‘ મજા ...!’

તો મને કહે, ‘ એ મારી દીકરીને એવા તે શું મેવા ને પકવાન જમાડે છે  કે એ પિયર આવવાનું નામ નથી લેતી! સાતમ આઠમ ઉપરેય ફોન આવ્યો કે મારે તહેવાર અહીં જ કરવા છે!  વેવાણના મૂલ ન થાય!’

         રવિવારે સ્કૂલમાં મેડિકલ કેમ્પ હોવાથી હું ચક્કર મારવા ગયો! ત્યાં દિશા આવી. ને મને કહે, ‘ સર! આજે મારી સાથે વાડીએ આવવાનું છે.

મે કહ્યું, ‘ આજ જ?!’

તે કહે ,’ આજ જ નહીં. અત્યારેને અત્યારે! તમને સાથે લઇ જવા હું રાહ જોતી હતી. માંડ રવિવાર આવ્યો.’

મને થયું કંઇ ખાસ કામ હશે પણ બધા વચ્ચે ન પૂછતા મે કહ્યું, ‘ સારું! તું પહોંચ વાડીએ. હું ડોક્ટરોને મળીને હમણા આવું છું.

તો મને કહે, ‘ તમતમારે શાંતિથી મળી લો. હું અહીં ઉભી છું.’

મે કહ્યું, ‘ સારું. આવું છું.’

‘આવો છો ને? ખાઓ મારા સમ!’

હું દિશા સામે જોઇ રહ્યો. જાણે દેવું ભાભી એના પંડમાં આવ્યા હતા! હું ડોક્ટરોને મળીને બહાર નીકળ્યો ત્યાં તો એ સ્કૂલના દરવાજે પહોંચી ગઈ. તેની પાસે પહોંચતા જ મને કહે,‘ સર! હું તમારા સ્કૂટર પાછળ બેસી જાંઉં?’

મે સ્કૂટર વાળીને ઉભું રાખ્યું ને કહ્યું, ‘ બેસી જા!’

સ્કૂટર પર બેસતા કહે, ‘ એક બાજુએ બેસું કે ઘોડો પલાણીને?”

ઘણા ખરા લહેકા પણ એ દેવું ભાભીની જેમ કરવા લાગી હતી! અમોએ સ્કૂટર વાડીના માર્ગે ઊપાડ્યું. રસ્તામાં તે કરન્ટ બનાવો, નવી આવેલી ટેલેન્ટો, ગુજરાતી સિનેમાના બદલાયેલા પ્રવાહો વગેરેની વાતો કરતી હતી.!’

મે કહ્યું, ‘તારૂ નોલેજ અદભૂત છે! પણ આ બધી વાતો પછી! મને એ તો કહે કે એકાએક વાડીએ શું કામ જવું છે?’

‘તેડવા!’

‘કોને દેવું ભાભીને?’

‘હા! તમારે એમાં હેલ્પ કરવાની છે!’

‘શું કાંઇ નીલેશ સાથે મનમોટાવ થયો?’

અસલ દેવું ભાભીની જેમ જ સાદ લંબાવતા દિશા બોલી,’ એ..... એમ વાત નથી!’

‘તો  દેવુંભાભીને શું કામ તેડી આવવા છે?’

મને કહે, ‘ સાચી વાત કહું?’

મે કહ્યું, ‘ કહેને’ 

મારા કાન પાસે મોઢું લાવી એ તળપદું બોલતા કહે, ‘ મને એના વિના સોરવતું નથી!’    

                         ...............................................................................................

           હરિગીત’ 66, વૃંદાવનપાર્ક,  વાંકાનેર (જિ. મોરબી)-363621

                                 ઇ-મેઇલ: 6alak0003@gmai.com મો.94089 10328