अशीही एक सावित्री

पौराणिक काळातील, यमाच्या पाशातून आपल्या पतीचे सत्यवानाचे प्राण सोडवून आणणाऱ्या पतिव्रता सावित्रीची कथा सर्वांना माहीतच आहे. पण मी एक वेगळीच कथा सांगणार आहे. पौराणिक कथेपेक्षा पूर्ण वेगळी . पण ही सुद्धा सावित्रीच आहे ह्या बाबत तुम्ही नक्कीच माझ्याशी सहमत व्हाल अशी खात्री आहे .
सोनोग्राफीच्या रिपोर्ट वर नुसती नजर टाकताच डॉक्टरांच्या अनुभवी नजरेने क्षणार्धात निदान केले आणि पतीला बाहेर थांबवून , बरोबर आलेल्या पत्नीलाकेबिन मध्ये बोलवून गंभीर चेहर्‍याने निदान सांगितले,
" टर्मिनल कॅन्सर . लास्ट स्टेज . थोडेच दिवस उरलेत . "
जन्मभर पतीच्या (आता सत्यवान म्हणते ) खांद्यावर डोके ठेवून निर्धास्तपणे जगत आलेली ती ( आता सावित्री ) घट्ट डोळे मिटून निदान ऐकत असलेली -खाड्कन भानावर आली . उघडलेल्या डोळ्यांतून दोन अश्रू ओघळले . निर्धाराने डोळे पुसले . ईश्वराला हात जोडून तिने स्वीकार केला आणि उभे राहून पदर खोचला . तो कायमचाच .
डॉक्टरांनी सत्यवानला आत बोलावले ,
" काळजीचे कारण नाही . आजींना सर्व कल्पना दिली आहे . आणखी काही चाचण्या करुन आपण खात्री करून घेऊ या " .
सत्यवान काही बोळयाने दूध पिणारे लहान बाळ नव्हता . डॉक्टर रिपोर्ट बघत असतांना त्याच्या हुषार नजरेने मामला गंभीर आहे हे केव्हाच ओळखले होते . मृत्यूचे त्याला भय नव्हते पण काळजी होती आपल्या नाजूक, परावलंबी सावित्रीची . हिचे पुढे कसे होणार ?
त्याने हळुवार प्रेमाने तिचा हात हातात घेतला. " चल ! निघू या !."
निदान न ऐकताही त्याने सगळे ओळखले होते .
आजपर्यंत साध्या ब्रेडची किंमत माहीत नसलेली सावित्री मूकपणे भराभर अनेक आडाखे बांधत होती . पुढे उभ्या ठाकलेल्या झंझावाताला कसे तोंड द्यायचे ? डॉक्टर, दवाखाने , विविध चाचण्या , संभाव्य ऑपरेशन , खर्चाची हातमिळवणी , घर कसे चालवावे अशी विविध भुते तिच्या भोवती फेर धरून नाचू लागली . परंतु डगमगून चालणार नव्हते . सत्यवानला सावरायचे होते . ती एकदम भानावर आली आणि शांतपणे एकेका प्रश्र्नाची उकल करू लागली .
डोळ्याचे पाते लवते न लवते तोच त्यांच्या सुखी संसाराची घडी विस्कटली होती . नेहमीची शांत सुरळीत दिनचर्या पार बदलून गेली . त्याच्या रुंद छातीवर डोके टेकून निश्चिंतपणे रात्रभर झोपणारी ती आता रात्र रात्र जागून काढू लागली . त्याला शांत झोप लागावी म्हणून !
रात्री साडे अकरा ते सकाळी ५ अशी जेमतेम झोप . त्यात पण निदान तीनदा उठायचे . तो तिला त्रास होऊ नये म्हणून मुकाटयाने वेदना सहन करत राही . पण त्याचे कण्हणे झोपेतही तिला ऐकू येई . ती उठून त्याला वेदनाशामक गोळी देई . प्रेमाने कपाळावर हात फिरवून, पुसटसे चुंबन घेऊन झोपी जाई . हळूहळू तो खूप अशक्त होत होता . अंगावरचे पांघरूण छाती पर्यंत ओढण्याचे त्राणही उरले नव्हते . मग ती उठून हलकेच त्याचे पांघरुण गळपापर्यंत ओढून देई . तो कृतज्ञतेने तिच्याकडे पाही . डोळ्यात अश्रू येत . पण ते सुद्धा तिलाच पुसून द्यावे लागत . त्याचे डोळे पुसून ती बिछान्यात जाई पण झोप कशी येणार ? तिच्या डोळ्यातील आसवे उशी भिजवत राहत .
मध्येच दोनदा गरम पाण्याने हॉट बॅग्ज भरून त्याच्या पायांजवळ व पोटाजवळ हलकेच ठेवायच्या कारण अंगातील रक्त कमी झाल्याने त्याला थंडीने हुडहुडी भरायची . तो तिला त्रास नको म्हणून उठवायचा नाही तरी गजर न लावता ती आपोआप उठून हे सर्व करायची.
पहाटे ५ ला उठून स्वतःचे आन्हिक उरकून सावित्री दिवसभराच्या सेवेसाठी सज्ज व्हायची .
सकाळचा रुटीन म्हणजे - त्याच्या पोटात पाणी व्हायला सुरुवात झाली होती म्हणून रोज प्रथम पोटाचा घेर मोजायचा . नोंद करायची कारण विशिष्ट इंचांपर्यंत घेर वाढला की दवाखान्यात अडमिट करून पाणी काढावे लागायचे . मग वजन , ताप , बी.पी नाडी चेक करुन नोंदी करायच्या . मोठी नोंद वहीच तिने बनवली होती . नंतर घोटभर चहा , अर्धे बिस्कीट , वेदनाशामक गोळया - त्याची विश्रांति . ती ज्यूस, नाश्ता , सूप इ.इ तयारी . असो.
तो निमूटपणे भोग भोगत होता . विनातक्रार !
तिला मात्र नेहमी प्रमाणे देवासमोर बसून पूजा करायला वेळ मिळत नव्हता . पण मानसपूजा अखंड चालू असायची . देवाकडे मागणार नाही तो माणूस कसला ? तिचे एकच मागणे,
" देवा त्याच्या यातना , वेदना कमी कर ! ह्यातून माझ्या सत्यवानला मुक्ती दे ! त्याची सेवा करण्या साठी मला शारीरिक शक्ती दे । मानसिक बळ दे । अखेर पर्यंत उभी ठेव ! "
आणि खरंच ! देवाने तिची प्रार्थना ऐकली . दहा महिन्यात तिला साधी एक शिंक सुद्धा आली नाही . तिचे २० किलो वजन कमी झाले पण शारीरिक, आत्मिक बळ साथ देत राहिले .
यमराज सुद्धा खाली मान घालून स्वतः चोरपावलांनी येऊन सत्यवानाचे प्राण अलगद घेऊन गेला . (जणू काही यमराजालाही अपराधी वाटत होते . )
पौराणिक सावित्रीप्रमाणे सत्यवानाचे प्राण सोडवून न आणता ह्या सावित्रीने आपल्या सत्यवानाचे प्राण हळुवार पणे यमाच्या स्वाधीन केले .
खोचलेला पदर तसाच ठेवून ती मूक आसवे ढाळत प्रार्थना करत होती,
" जन्मोजन्मी मला हाच सत्यवान मिळू दे देवा हाच आशीर्वाद आज वट पौर्णिमेच्या दिवशी तुला मागत आहे."

सुलभा गुप्ते
१४ जून २०२२ . पुणे
वटपौर्णिमा