વોટસએપ મેસેજ એપ્લીકેશન પર એક અજાણ્યા નંબરથી, દુનિયાના કોઈ ખૂબસૂરત સ્થળનો આથમતા સૂર્યના ફોટા સાથેનો, ખૂબ ટૂંકો મેસેજ હતો.

“સને ૧૯૭૨-૭૩ના શૈક્ષણિક વર્ષમાં હિંમતનગર આર્ટસ અને કોમર્સ કૉલેજના અંગ્રેજી મુખ્ય વિષય સાથે ટી.વાય.બી.એ.માં ભણતા મારા તમામ મિત્રોને, નીચે જણાવેલ સમયે અને સ્થળે, ભૂતકાળને જીવંત કરી થોડીક મધુર ક્ષણો મારી સાથે માણવા સજોડે હાજર રહેવા આગ્રહ ભરી વિનતી કરું છું.” 

            – તમારો ગુમનામ મિત્ર 

મેસેજના નીચે એક ફાર્મ હાઉસનું સરનામું અને ત્યાં સુધી પહોંચવાના રસ્તાનું દિશા સૂચન કરતો નકશો દોરેલો હતો. અમદાવાદ-રાજકોટ માર્ગ પર અમદાવાદથી લગભગ ૭૦ કી.મિ. દૂરનું સ્થળ હતું.

આ મેસેજ અંગે થોડીક જીજ્ઞાસા  જરૂર થઈ પરંતુ મેં તેની કોઈ ગંભીર નોંધ લીધા સિવાય, રાબેતા મુજબના પ્રાત: કાર્યોમાં પરોવાયો. લગભગ ૧૫ મિનીટ પછી મારા મિત્ર મો. આરીફનો ફૉન આવ્યો. તેણે સીધોજ સવાલ કર્યો, “યાર, આજના સમાચારપત્રના પહેલા પાના પરની જાહેરાત વાંચી?”

મેં તેને જવાબ આપવાના બદલે સામે પડેલ સમાચારપત્રના પ્રથમ પાના પર નજર નાખી. વોટસએપ મેસેજએપ પર મને મળેલ સંદેશાની જ નકલ સમાચારપત્રના લગભગ અડધા પાનાની જાહેરાત તરીકે હતી. 

મારા મૌનથી અકળાઈ મો. આરીફ બોલ્યો, "ક્યાં ખોવાઈ ગયો?”  

મેં સીધો જ જવાબ આપ્યો, “મારા વોટસએપ પર મને આ મેસેજ મળ્યો છે.”

મો. આરીફએ પણ તેને તેવો મેસેજ મળેલ હોવાની પુષ્ટિ કરી. પછી તો દિવસ દરમ્યાન અન્ય દસ બાર મિત્રોના પણ મોબાઈલ પર આ સંદર્ભના સંદેશા મળ્યા. દરેકને આમંત્રણના સંદેશા કરતાં સંદેશો કોનો છે તે જાણવામાં વધારે રસ હતો. હિંમતનગરમાં રહેતા અમે દસ બાર મિત્રો અવારનવાર લાઈબ્રેરી કે અન્ય અનુકૂળ સ્થળે એકઠા થઈ જૂની યાદો વાગોળતા રહેતા હતા. તે બધા મિત્રો તે સાંજે મારા ઘરે આવી પહોંચ્યા. 

અમારી આજની ચર્ચાનું કેન્દ્ર બિંદુ દરેકને મળેલ આજનો સંદેશો અને સમાચારપત્રમાં આવેલ જાહેરાત રહ્યું હતું. અમે ઘણી કલ્પનાઓ દોડાવી પરંતુ તે ગુમનામ મિત્રનું નામ શોધી ન શકયા. હા, એટલું તારણ કાઢી શકયા કે તે એકદમ નજીકનો મિત્ર હોવો જોઈએ અને ખૂબ ધનિક હોવો જોઈએ કેમકે તેણે લગભગ દરેક લીડિંગ સમાચારપત્રોના પ્રથમ પાના પર આમંત્રણની જાહેરાત આપી હતી જેનો ખર્ચો કોઈ સામાન્ય આવક ધરાવતો વ્યક્તિ ઉઠાવી શકે નહીં! 

તે દિવસે ગુરુવાર હતો. આમંત્રણ રવિવારની સાંજનું હતું એટલે થોડા દિવસોમાં અમારી જીજ્ઞાસાનો અંત આવવાનો જ હતો! અમે બધા મિત્રોએ પોત પોતાની રીતે સજોડે ગુમનામ મિત્રની પાર્ટીમાં હાજર રહેવાનો કાર્યક્રમ ઘડી કાઢ્યો.    

આખરે રવિવારની તે ખૂબ આકાંક્ષિત સંધ્યા આવી પહોંચી.

અંધારું થવા આવ્યું ત્યારે હું અને મારી પત્ની જણાવેલ ફાર્મ હાઉસ પર પહોંચી ગયાં. આમંત્રણમાં સ્થળનો દિશા નિર્દેશ ખૂબ સ્પષ્ટ હોવાથી તે સ્થળ પર પહોંચવામાં કોઈ અગવડ પડી ન હતી. 

છુપાતા પગલે ધીરે ધીરે રાત્રીનું આગમન થઈ રહ્યું હતું. ગેટ બહાર ઉભેલા યુનિફોર્મ ધારી સેવકો પૈકી એક સેવક મારી ગાડીની ચાવી લઈ, ગાડી પાર્કિંગ તરફ હંકારી ગયો. બીજો સેવક મને ગંતવ્ય સ્થાન સુધી દોરી ગયો. હું પહોંચ્યો ત્યારે ચાર-પાંચ મિત્રો મારાથી પહેલાં ત્યાં પહોંચી ગયા હતા. 

ફાર્મ હાઉસની મધ્યમાં એક‘હવેલીનુમા’ મકાન હતું જે વિવિધ રંગબેરંગી ઝબુકતી એલ.ઈ.ડી. લાઈટોથી ઝળહળી રહ્યું હતું. ફાર્મ હાઉસના એકદમ લીલાછમ ઘાસથી આચ્છાદિત વિશાળ બગીચામાં સૌ મિત્રોને બેસવાની સુંદર અને અદ્યતન વ્યવસ્થા કરવામાં આવી હતી. હાલ ત્યાં થોડું અંધારું હતું પરંતુ બગીચાના ચાર ખૂણે સળગતી એલ.ઈ.ડી. લાઈટોની અને મકાન પર ઝળહળતી લાઈટોની હળવી રોશની ત્યાં સુધી પહોંચતી હોવાથી અંધારાનો અહેસાસ થતો ન હતો.

મ્યુઝીક સીસ્ટમ પરથી સને ૧૯૭૦ અને ૧૯૮૦ના દાયકાની હિન્દી ફિલ્મોના જૂના મધુર ગીતો ખૂબ ધીમા અવાજે વાતાવરણમાં સંગીતના સૂર રેલાવી રહ્યા હતા. કોઈ ઘોંઘાટ ન હતો. બગીચાના એન્ટ્રન્સમાં અંગ્રેજીમાં ખૂબ સુંદર અક્ષરે “WELCOME” લખી નીચે સંદેશો હતો “તમારા ગુમનામ મિત્રનું આમંત્રણ સ્વીકારી હાજર રહેવા બદલ ખૂબ ખૂબ આભાર.”

બગીચામાં દેશી અને વિદેશી છોડવાઓ આકર્ષક અને કલાત્મક રીતે ઊગાડવામાં આવેલા હતા. બગીચાની કિનારીએ કતારબંધ ઉભેલા ઉંચા પામના વૃક્ષોથી બાગ બેહદ રળિયામણો લાગતો હતો. બાગના સુગંધિત છોડવાઓ હવામાં તેની કુદરતી ફોરમ ફેલાવી રહ્યા હતા તેમ છતાં આધુનિક ટેકનીકથી થોડી થોડી વારે હવામાં સ્વીત્ઝર્લેન્ડના માદક પરંતુ મનમોહક અત્તરની ખુશ્બૂના છંટકાવ વડે વાતાવરણને ઓર માદકતા અને સુગંધિતતા બક્ષવામાં આવી રહી હતી. 

આવનાર મહેમાનોનું સ્વાગત સુગંધિત શરબતથી કરવામાં આવતું હતું. નાની નાની કિશોરીઓ પતંગિયાની જેમ આમથી તેમ દોડી દોડીને મહેમાનોને શરબત પીરસી રહી હતી. બાગથી થોડે દૂર મહેમાનોને પીરસવા માટે રાંધવામાં આવી રહેલી વાનગીઓની સોડમે પણ વાતાવરણને ખૂબ મોહક બનાવી દીધું હતું! 

મિત્રોનું આગમન શરુ થઈ ગયું હતું. પંદર-વીસ મિનિટના સમયગાળામાં બાગમાં રાખવામાં આવેલી ખુરશીઓ પૈકીની મોટા ભાગની ખુરશીઓ ભરાઈ ગઈ હતી. આખો કાર્યક્રમ કોઈ પ્રોફેશનલ ઈવેન્ટ મેનેજમેન્ટ કરનારના હવાલે હોય તેવું લાગતું હતું. જૂના મિત્રો એક બીજાને ગળે મળી આનંદ વ્યક્ત કરતા હતા. ઘણા મિત્રોને કૉલેજ છોડ્યા પછી પ્રથમ વાર મળવાનું થયું હતું. કૉલેજના જૂના દિવસો યાદ આવી ગયા. અમારી સાથે ત્રણ-ચાર છોકરીઓ પણ ભણતી હતી પરંતુ તે પૈકી કોઈનું હજુ સુધી આગમન થયું ન હતું. અમે બધા ભૂતકાળની યાદોની ચર્ચાની સાથોસાથ આજનો આ ગુમનામ યજમાન કોણ છે તેની પણ ચર્ચા કરી રહ્યા હતા.

***

એકાએક બાગ રોશનીથી ઝળહળી ઉઠ્યો. બાગમાં બાનાવેલા નાનકડા સ્ટેજના ખુણામાં ગોઠવાયેલા માઈકની પાછળ એક ખૂબસૂરત યુવતી ગોઠવાઈ. તેણે તેની મદહોશ આંખોમાં કૃત્રિમ કૃતજ્ઞતાનો ભાવ લાવી, સસસ્મિત ઉર્દુ લહેજાથી ભરપુર, એક મશહૂર ઉર્દુ શે'ર,“આજકી શામમેં અજીબ કશીશ હૈ યારો તુમ માનો યા ના માનો, ચુરાલું ચંદ લમ્હે તુમસે ગર બુરા ના માનો!”ઉચ્ચારી  તેના પ્રોફેશનલ અવાજમાં સુંદર ડાયલોગ ડિલીવરી સાથે અમારા સૌનું સ્વાગત કર્યું. પછી તેણે અમારા યજમાનના આમંત્રણને માન આપી હાજર રહેવા બદલ સૌનો આભાર માની જણાવ્યું, “આપના યજમાન થોડીક ક્ષણોમાં પધારી રહ્યા છે તેથી આપને થોડોક વધુ સમય ધીરજ રાખવા વિનંતિ છે.”

“આપને આજના યજમાન વિષે જાણવાની ખૂબ ઈંતેજારી હશે અને આટલી બધી ગુપ્તતા શા માટે રાખવામાં આવી રહી છે તે અંગે પણ આશ્ચર્ય થતું હશે! તે ઉપરાંત હજુ સુધી આપના યજમાન આપને આવકારવા રૂબરૂ હાજર થયા ન હોઈ કદાચ આપને થોડું માઠું પણ લાગ્યું હશે પરંતુ મને વિશ્વાસ છે કે જયારે આપ આપના યજમાનના સ્વમુખે વિગતો સાંભળશો તો આપને આપના બધા સવાલોના ઉત્તરો મળી જશે. આપ સૌ જે ધીરજ દર્શાવી રહ્યા છો તે બદલ આપનો ખૂબ ખૂબ આભાર.” 

યુવતીના વક્તવ્ય બાદ ફક્ત બે જ ક્ષણમાં અંદાજે  ૬૦ વર્ષની આધેડ, પરંતુ ખૂબ જાજવલ્યમાન, સ્ત્રી ખુશીમાં પોતાનો હાથ હલાવતી અને પોતાના મુખારવિંદ પર સૌજન્યપૂર્ણ સ્મિત રેલાવતી સ્ટેજ પર હાજર થઈ. તેનાં કપડાં અને આભૂષણોમાં તેની શ્રીમંતાઈ ટપકતી હતી પરંતુ તેમાં ક્યાંય ઘમંડ કે આછકલાઈ જણાતી ન હતી. તે એકદમ સુંદર શરીર સૌષ્ઠવ, મજબુત બાંધો અને સ્ફૂર્તિલું બદન ધરાવતી ખૂબસૂરત માનુની હતી. તેને જોતાની સાથે જ મને તેણીને આ અગાઉ કયાંક જોઈ હોવાનો આભાસ થયો. હું તેની મુખાકૃતિ પર નજર રાખી કઈંક યાદ કરવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો ત્યાંજ રૂપાની ઘંટડીના રણકારનો અનુભવ કરાવતો તેનો મૃદુ અવાજ માઈક્રોફૉન પર ગુંજી ઉઠ્યો.

“હાય...!! વેલકમ એવરીબડી.”હું આપના ગુમનામ મિત્ર તરફથી આપ સૌનું હાર્દિક સ્વાગત કરું છું. આપના ગુમનામ મિત્રના આમંત્રણને માન આપી અત્રે હાજર રહેવા બદલ આપ સૌનો આભાર પણ માનું છું.”

તેણીએ કહ્યું, “કદાચ આપનામાંથી કોઈ મને ઓળખતું નહીં હોય પરંતુ હું આપ સૌને એકદમ નજીકથી ઓળખું છું. આપના મિત્રએ આપના કૉલેજના વિદાય સમારંભના ગ્રુપ ફોટામાંથી આપ સૌની મને ઓળખ કરાવી ખૂબ ઝીણવટથી માહિતગાર કરી છે. અમોએ બે વર્ષ પહેલાં આપ સૌને મળી ભૂતકાળના દિવસોની યાદ તાજી કરવાનો પ્રોગ્રામ ગોઠવવાનું નક્કી કરેલ હતું. તે માટે આપ સૌની વિગતો મેળવવા માટે અમોએ સોશિયલ મિડીયાનો સહારો લીધો હતો તેમજ પ્રોફેશનલ માણસો રોકી આપની માહિતી એકત્ર કરવાનો પ્રયત્ન કર્યો હતો. આમ છતાં બધા મિત્રોની માહિતી ન મળી શકવાના કારણે સમાચારપત્રોમાં જાહેરાત આપી આપને ખુલ્લુ આમંત્રણ પાઠવ્યું છે.” 

“હું સીસીટીવી કેમેરા મારફતે મારા લેપટોપ પર આપના આગમનની નોંધ લઈ આપને ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરી રહી હતી. ઘણાના ચહેરા બદલાઈ ગયા છે. કેટલાકના માથે ટાલ પડી ગઈ છે એટલે તમને ઓળખવામાં હું જ્યાં ગૂંચવાઈ ત્યાં તમારા મિત્રએ મને તમારી ઓળખાણ કરાવી છે. અમારા અંદાજ મુજબના બધા મિત્રો હાજર રહ્યા નથી પરંતુ મોટા ભાગના મિત્રો અત્રે હાજર છો તેથી અમોને ખૂબ આનંદ થયો છે.”

તે એકદમ ઈન્ફોર્મલ બનીને અમને આપના બદલે તમેથી સંબોધવા લાગી. તેની આત્મિયતા મને ગમી ગઈ. 

તેણીએ આગળ ચલાવ્યું, “તમારા મિત્ર અને આજના યજમાનને મળવા તમારા સૌની આતુરતા અને વિહ્વળતા હું અનુભવી શકું છું પરંતુ  તે પહેલાં તમારા કૉલેજકાળ પછી આજ દિન સુધીના અમારા અજ્ઞાતવાસની વિગતો તમોને આપવાનું હું ઉચિત સમજું છું.”

“મારું નામ કેતકી છે. હું તમારાથી ચાર વર્ષ પાછળ અભ્યાસ કરતી હતી. હું વખારીયાવાડમાં રહેતી હતી. મેં પ્રાથમિક શિક્ષણ મારા ઘરની નજીક આવેલી કન્યા શાળામાં અને માધ્યમિક શિક્ષણ ખાડીયા ચાર રસ્તા પર આવેલી ‘મનોરમ  હાઈસ્કૂલ’માં મેળવ્યું હતું. સને ૧૯૭૩માં મેં ઓલ્ડ એસ.એસ.સી.ની પરીક્ષા આપી હતી. કન્યા શાળાની બાજુમાં જૂના દરબારગઢમાં તમારો મિત્ર રહેતો હતો.” 

આટલું બોલી કેતકીએ અમારા પ્રતિભાવો જાણવા સૌની તરફ નજર નાખી. મારી સમક્ષ ભૂતકાળ તરવરી ઉઠ્યો. હું કેતકીને ઓળખવાનો પ્રયત્ન કરું તે પહેલાં મારી બાજુમાં બેઠેલા મારા મિત્ર અનિલે મારા કાનમાં ફૂસફૂસી કરી પણ હું સમજી ન શકયો. કેતકી કદાચ સમજી ગઈ હતી. તે મારા મિત્ર અનિલને ઉદ્દેશીને બોલી,“હા, અનિલભાઈ તમે દેસાઈવાડામાં રહેતા હતા એટલે મને તરત જ ઓળખી ગયા હતા પરંતુ કદાચ તમે સ્યોર ન હતા એટલે તમે અવઢવમાં હતા તેવું મેં અનુભવ્યું હતું.”

મને કેતકીની પારખું નજર પર માન થયું.

એક ક્ષણ રોકાઈ કેતકી બોલી, “એની વે, હવે તમે બધા તમારા એ ગુમનામ મિત્રને ઓળખી જ ગયા હશો.”કેતકીના શબ્દોમાં જીજ્ઞાસા હતી. 

મારાથી ન રહેવાયું.  મેં કહ્યું, “કેતકી, તમે નયન પાઠકની વાત કરો છો?”  

કેતકીએ હકારમાં માથું હલાવ્યું. અમારી સમક્ષ નયન પાઠકનો હસતો અને રમતિયાળ ચહેરો ઝળકી ઉઠ્યો. બધાની નજર તેને જોવા આમ તેમ ફરવા લાગી. 

કેતકી આમારી આતુરતાથી વાકેફ હતી. તેણે કહ્યું,“પ્લીઝ, તમારી આતુરતાનો અંત તુરત જ આવશે. તમને મળવા નયન પણ ખૂબ આતુર છે. તે અત્યારે તમને સૌને સીસીટીવી કેમેરા મારફતે તેના લેપટોપ પર નિહાળી રહ્યો છે. તે થોડીવારમાં તમારી સમક્ષ ઉપસ્થિત થશે.

કેતકી બોલી, “હવે હું અમારી પ્રેમકથાની અને અમારા અજ્ઞાતવાસની વાત જાણાવું. હું ધોરણ ૧૦માં ભણતી હતી ત્યારે મારી એક બેનપણી સાથે અંગ્રેજી વ્યાકરણ શીખવા નયનના ઘરે ગઈ હતી. નયન અને તેની વિધવા બા એમ બે જણાં જૂના દરબારગઢની ચાલીમાં એક નાનકડી ઓરડીમાં રહેતાં હતાં. નયન તે વખતે એસ.વાય.બી.એ.માં અભ્યાસ કરતો હતો. તે અચ્છો ફોટોગ્રાફર હતો. ફોટોગ્રાફી તેનો શોખ અને આજીવિકાનું સાધન હતું. તેનો શોખ પૂરો કરવા તે ટાવર રોડ પર આવેલા એક પ્રખ્યાત ફોટો સ્ટુડિયોમાં ફોટોગ્રાફીનું કામ કરતો હતો. તેનું અંગ્રેજી વ્યાકરણ પર પ્રભુત્વ ખૂબ સારું હતું. તેની રમતિયાળ આંખો પાછળ આર્થિક સંકડામણનો વિષાદ હું અનુભવી શકતી હતી. તેની જિંદાદિલી અને વાકપટુતાથી હું અંજાઈ તેની સાથે પ્રેમ કરી બેઠી. શરૂઆતમાં મારો પ્રેમ એક તરફી હતો.”

“સને ૧૯૭૨ના ઉનાળાના વેકેશનમાં હું મારા કુટુંબ સાથે યુરોપના પ્રવાસે ગઈ હતી. મેં ત્યાં નયનને ખૂબ મિસ કર્યો. મને અહેસાસ થયો કે હું નયનને ખૂબ ચાહું છું અને તેના વિના નહીં જીવી શકું! મેં પેરિસના એફિલ ટાવર પાસેથી એક નાચતા અંગ્રેજ પ્રેમી જોડાનું રમકડું નયનને ભેટ આપવા માટે ખરીદ્યું. પ્રવાસેથી પરત ફરી હું નયનને તે રમકડું ભેટ આપવા ગઈ. મને જોઈ નયન એકદમ ખુશ થઈ ગયો. તેની આંખોમાં આવેલી ચમકમાં મારા પ્રત્યે છલકાતો પ્રેમ મેં અનુભવ્યો. મને સમજાઈ ગયું કે નયન પણ મને ખૂબ પ્રેમ કરે છે. ધોરણ-૧૧(Old SSC)માં મારી અને નયનની મુલાકાતો વધી ગઈ. તે કૉલેજના છેલ્લા વર્ષમાં હતો.”

“સમાજ અને અમારું કુટુંબ અમોને લગ્ન કરવાની પરવાનગી નહીં આપે તે અમે જાણતા હતાં તેથી અમોએ પરીક્ષા પછી ભાગેડુ લગ્ન કરી લેવાનું નક્કી કરી લીધું હતું. મારી એસ.એસ.સી.ની પરીક્ષા માર્ચ મહિનામાં પૂરી થઈ ગઈ હતી. નયનની પરીક્ષા એપ્રિલ મહિનાના અંતમાં હતી. આ સમય દરમ્યાન મારે ઘણું કામ કરવાનું હતું. મેં ઘણું બધું વિચારી રાખ્યું હતું. નયન સાથે હું તે અંગે ચર્ચા વિચારણા પણ કરતી હતી. મારી પાસે પાસપોર્ટ હતો. મેં નયનને પાસપોર્ટ બનાવડાવી લેવા સમજાવ્યું. તે સંમત થયો. પાસપોર્ટ તૈયાર થઈને મળી પણ ગયો હતો.”

“નયનનું મૂળ વતન ધોળકા હતું. વતનમાં તેના મોટાભાઈ રહેતા હતા. પરીક્ષા પછી નયન તેની માતાને મોટાભાઈના ઘરે ધોળકા મૂકી પરત આવ્યો. તેની માતા આમારા પ્રેમથી વાકેફ હતાં. અમારા ભાગેડુ લગ્નમાં તેમની મૂક સંમતી પણ હતી.” 

“નયને અમદાવાદના એક વકીલને અમારા કોર્ટ મેરેજ કરી આપવા હાયર કર્યો પરંતુ ત્યારે મારી ઉંમર ૧૮ વર્ષથી ઓછી હોઈ તે શક્ય ન બન્યું આમ છતાં અમોએ ભાગી જવાનું નક્કી કર્યું. મેં નક્કી થયેલા દિવસે મારા બાપુજીના ઘરમાંથી મારી માતાના ૨૫ તોલાના સોનાના દાગીના અને ૩ લાખ રૂપિયા રોકડા તફડાવી લીધા હતા. તે રાત્રે અમે મુંબઈ ભાગી ગયાં. મુંબઈ જઈ મેં એક ટ્રાવેલ એજન્ટનો સંપર્ક કરી અમને અમેરિકા પહોંચાડવાની વ્યવસ્થા કરવા જણાવ્યું. તેણે જણાવ્યું કે અમેરિકાના વિઝા મેળવવામાં ઘણો સમય લાગશે પરતું જર્મની સરકાર સાથે થયેલ સંધી મુજબ ભારતીયોને જર્મનીની સરકાર ‘ઓન એરાઈવલ વિઝા’ આપે છે માટે તમે જર્મની ચાલ્યા જાઓ. તેણે પોતાની ફી લઈ અમોને જર્મની જવાની વ્યવસ્થા કરી આપી.” 

“ટ્રાવેલ એજન્સીએથી પરત થતાં હતાં ત્યારે રસ્તામાં મારી નજર એક નાનકડા શિવ મંદિર પર પડી. ટેક્ષી થોભાવરાવી મંદિરની બાજુમાં આવેલી ફૂલોની દુકાનમાંથી બે ફૂલહાર અને મીઠાઈની દુકાનમાંથી મીઠાઈ લઈ અમે મંદિરમાં દાખલ થઈ મંદીરના ગર્ભગૃહ સુધી પહોંચી ગયાં.” 

“સાંધ્ય આરતીની તૈયારી કરતા વૃદ્ધ પુજારીએ અમારા હાથમાં રહેલા ફૂલહાર જોયા. તેની પારખું નજરે પરિસ્થિતિ સમજી અમારી સામે પ્રશ્નાર્થ દષ્ટિ ફેકી. અમે તેને અમારા લગ્ન કરાવી દેવા વિનંતિ કરી. તેણે અમારી સામે થોડીક ક્ષણો તાકી મનમાં કઈક નિર્ણય લઈ થોડા શ્લોકોનું પઠન કરી એક બીજાને ફૂલહાર પહેરારી દેવા ઈશારો કર્યો. અમે એક બીજાને ફૂલહાર પહેરાવી પ્રભુતામાં પગલાં માંડ્યાં. પુજારીએ અમારા માથે હાથ મૂકી આશીર્વાદ આપી મંદિરમાંથી સિંદૂર લાવી નયન સામે ધર્યું. નયને મારી માંગમાં તેના નામનુ સિંદૂર ભરી મને પત્ની તરીકે સ્વીકારી લીધી. હું શરમાઈ ગઈ. અમે પુજારીને દક્ષિણા આપી ભગવાનના ચરણોમાં મીઠાઈ ધરાવી રવાના થયા. ટેક્ષી ડ્રાઈવર અધીરાઈથી અમારી રાહ જોઈ રહ્યો હતો. અમે મીઠાઈથી તેનું પણ મોઢું મીઠું કરાવી અમારી હૉટલ તરફ રવાના થયાં.” 

***

પાસે પડેલી મિનરલ વોટરની બોટલમાંથી કેતકીએ પાણી પીવા વિરામ લીધો. અમે બધા કોઈ ફિલ્મ જોઈ રહ્યા હોઈએ તે રીતે એક ચિત્તે કેતકીની કહાની સાંભળી રહ્યા હતા. પળ એકના વિરામ બાદ કેતકીએ આગળ ચલાવ્યું.

“ઘરેથી ભાગવાના ચોથા દિવસે અમે જર્મનીની રાજધાની બર્લિન પહોંચી ગયા હતાં. જર્મની પહોંચી ગયા ત્યાં સુધી અમને કોઈ તકલીફ પડી ન હતી તેથી અમે ખૂબ ખુશ હતાં. અમારી આ ખુશી લાંબી ટકી નહીં. જર્મનીમાં તકલીફો અમારી વાટ જોઈ રહી હતી. મારી પાસેના પૈસા પૂરા થવા આવ્યા હતા. હવે દાગીના વેચીને આગળનો ખર્ચ કરવાનો હતો. જર્મની અમારા માટે નવું હતું. દાગીના કેવી રીતે વેચવા અને ક્યાં વેચવા તેની કોઈ માહિતી પણ ન હતી. અમે જે હોટેલમાં રોકાયા હતાં તેના રિસેપ્નીસ્ટને અમારી મૂંઝવણ જણાવી. તેણે જણાવ્યું કે ‘જર્મનીમાં જ્યાં સુધી તમે તમારો માલિકી હક પૂરવાર નહીં કરો ત્યાં સુધી કોઈ વેપારી તમારા દાગીના ખરીદશે નહીં. વધારામાં જો તે પોલીસને જાણ કરશે તો તમે મુશ્કેલીમાં મુકાશો." અમે પોલીસના નામથી ગભરાયાં. અમે તેને અમારા માટે કોઈ નોકરીનો બંદોબસ્ત કરવા વિનંતિ કરી. તેણે જણાવ્યું કે ‘ટુરિસ્ટ વિઝા પર દાખલ થયેલ કોઈ વ્યક્તિ સરકારની મંજુરી વિના જર્મનીમાં નોકરી કરી શકશે નહીં અને કોઈ નોકરી પર રાખશે પણ નહીં.’ 

“અમે નિરાશ થઈ રૂમમાં પાછા ફર્યાં. મેં મારી પાસેની બચત ગણી. મારી પાસે તે વખતના ફક્ત ૨૪૮૫ જર્મન માર્ક અને ૨૦,૦૦૦ જેટલુ ભારતીય ચલણ બચતમાં હતું. આ રકમથી અમે વધુમાં વધુ સાત દિવસ ગુજારો કરી શકીએ તેમ હતાં. દોડધામ અને ચિંતાથી અમે થાકી ગયા હતાં તેથી અમોએ રૂમમાં આવી સુઈ જવાનો પ્રયત્ન કર્યો પરંતુ ભવિષ્યની ચિંતામાં અમને બંનેને ઊંઘ આવી નહીં.” 

કેતકીએ આગળ ધપાવ્યું,“નયન બીજા દિવસે સવારે વહેલો ઉઠી નીચે રેસ્ટોરન્ટમાં ગયો. તેણે વેઈટરને મની એક્ષ્ચેન્જ વિષે પૂછયું. વેઈટરે બાજૂના માર્કેટમાં તેમજ હૉટલમાં મની એક્ષ્ચેન્જ કરી શકાશે તેની સમજ આપી. નયન મારી પાસેથી ભારતીય ચલણના રૂ. ૨૦,૦૦૦ લઈ તેને જર્મન માર્કમાં બદલાવી લાવ્યો. અમે તે દિવસે હૉટલમાંથી ચેક આઉટ થઈ ગયાં.”

“બર્લિન શહેરની ગણના દુનિયાના ઐતિહાસિક શેહેરોમાં થાય છે. બીજા વિશ્વયુદ્ધ વખતે જર્મનનીના શાશક હિટલરનું પતન થયું હતું. બર્લિનની  ભવ્ય ઈમારતો,આકર્ષક સ્વચ્છ રસ્તાઓ અને નિયોન લાઈટના આકર્ષક થાંભલા, મનમોહક હોવા છતાં અનેક વિચારો અને ચિંતાઓથી ઘેરાયેલા અમારા મનને, તે વખતે આકર્ષી શકયા ન હતા. હૉટલની બહાર નીકળી અમે થોડું ચાલી ફૂટપાથ પર ઉભા હતાં ત્યાં એક ભારતીય યુવાન સરદારજીએ, અમને પ્રવાસી ભારતીય માની, અમારી પાસે તેની ટેક્ષી થોભાવી, પોતાના મોઢાપર સજ્જનતા ભર્યું સ્મિત રેલાવી, અમારે ક્યાં જવું  છે તેવું  હિન્દીમાં પૂછયું. એક ભારતીયને જોઈ અમને તેની પાસેથી મદદની આશા બંધાણી. નયને તેની સાથે હિન્દીમાં વાતચીત કરી આમારી મુશ્કેલી જણાવી. યુવાન ટેક્ષી ડ્રાઈવરનું નામ હરપ્રિતસિંહ હતું. થોડોક વિચાર કરી તેણે કહ્યું ‘ચાલો મારી સાથે, હું કંઈક બંદોબસ્ત કરી આપીશ.'”

“અમે ટેક્ષીમાં બેઠાં. તે અમને એક એપાર્ટમેન્ટમાં લઈ ગયો. એપાર્ટમેન્ટના બેઝમેંટમાં એક પાકિસ્તાની દંપતી નાસ્તો કરી રહ્યું હતું. હરપ્રિતસિંહે તેમની સાથે વાતચીત કરી અમને પેઈંગ ગેસ્ટ તરીકે ત્યાં રોકાવાની વ્યવસ્થા કરી આપી. અમે હરપ્રિતસિંહને ટેક્ષી ભાડું અને ટીપ આપી રવાના કર્યો. પાકિસ્તાની દંપતી સલમાબેન અને સુલેમાનભાઈ ખૂબ માયાળું હતાં. એક જ દિવસમાં તે અમારી સાથે હળીમળી ગયાં. તેમને અમારી જરૂરિયાતની જાણકારી હોવાથી બીજા જ દિવસે અમને તેમના પોતાના ગ્રોસરી સ્ટોર્સમાં નોકરી આપી દીધી. અમને તાકીદ પણ કરી કે‘આ નોકરી બિન કાયદેસર છે એટલે સાચવીને નોકરી કરવી પડશે. જો કોઈ ઈન્કવાયરી થશે તો હું પહોંચી વળીશ.’ અમારા માટે આ પાકિસ્તાની દંપતી ખુદાના ફરિસ્તાથી કમ ન હતું.”

પાછું થોડું પાણી પી કેતકીએ આગળ વાત ચાલુ કરી. “સમય વિતતો ગયો. બે મહિના પછી આ પાકિસ્તાની દંપતીએ અમને એક એજન્ટ સાથે મુલાકાત કરાવી જેણે એક લિગલ એડવાઈઝર મારફતે અમને કાયદેસરનું જર્મનીનું વર્ક પરમીટ અપાવી દીધું. તેના ખર્ચા માટે મારે મારી માતાના ઘરેણાં પૈકી બે ત્રણ ઘરેણાં અનિચ્છાએ વેચવા પડ્યા હતાં. બાકીના દાગીના મેં મારી માતાની યાદગીરી રૂપે હજુ ય જતનથી સાચવી રાખ્યા છે.”

“અમારા માથેથી ખૂબ મોટો બોજો ઓછો થઈ ગયો હતો. એક દિવસે સુલેમાનભાઈએ નયનને કહ્યું કે ‘હવે અમારી પાસે વર્ક પરમીટ છે માટે અમે બર્લિન સિવાય અન્ય શહેરોમાં નોકરી શોધી લઈએ જે અમને થોડું સસ્તું પડશે અને ભવિષ્ય માટે થોડીક બચત પણ કરી શકાશે.’અમે તેમની વાત વધાવી લીધી.

 નયને બીજા જ દિવસથી સમાચારપત્રોમાં મ્યુનિચ, ફ્રેન્કફર્ટ, હેમ્બર્ગ વિગેરે શહેરોની જાહેરાતો જોવાની શરુ કરી, ત્યાં નોકરી માટે અરજીઓ કરવાનું શરુ કર્યું. લગભગ બે મહિના પછી  ફ્રેન્કફર્ટની એક લીડિંગ હૉટલ “જીમાલ્ડી”માં ખૂબ સારા પગારે નયનને ટેલીફૉન ઓપરેટ તરીકે નોકરી મળી ગઈ. અમે પાકિસ્તાની દંપતીનો આભાર માની ફ્રેન્કફર્ટ શિફ્ટ થઈ ગયાં.” 

"થોડા દિવસોમાં મને પણ એક ગુજરાતીની મોટેલમાં નોકરી મળી ગઈ. ફ્રેન્કફર્ટમાં ઘણા ગુજરાતીઓ વસે છે. તેમની હૂંફથી અમારું જીવન થાળે પડી ગયું હોય તેવું લાગ્યું. મને મારા માબાપની ખૂબ યાદ આવતી હતી. મેં મારા પિતાજીને ઉદ્દેશીને એક રજીસ્ટર્ડ પત્ર રવાના કર્યો જે બે માસ પછી “એડ્રેસી લેફટ” ના શેરા સાથે મને પરત મળ્યો હતો. આમને આમ એક વર્ષ વિતી ગયું હતું.”

“નયનની હૉટલમાં ઈટાલીના સિસિલી ટાપુના એક માલેતુજાર વેપારી મિસ્ટર અર્નાલ્ડો અવારનવાર આવતા હતા. તેઓ મોંઘી અને અદ્યતન ક્રૂઝના માલિક હતા. મિસ્ટર અર્નાલ્ડોને નયન સાથે ખૂબ સારું બનતું હતું. તેમને બાળકો ન હતા એટલે તેમના ધંધાને સંભાળી શકે તેવા એક વિશ્વાસુ માણસની જરૂર હતી. એક દિવસે નયન પર અર્નાલ્ડોનો ફૉન આવ્યો. તેમણે જણાવ્યું કે તે ખૂબ બિમાર છે, તેમને અમારી ખૂબ જરૂર છે માટે અમોને સિસિલી આવવાની તૈયારી કરવાનો રીતસરનો આદેશ કર્યો. નયન મિસ્ટર અર્નાલ્ડોને ના ન પાડી શકયો. ત્રણ દિવસમાં મિસ્ટર અર્નાલ્ડોનો એક માણસ ફ્રેન્કફર્ટ આવી અમારા બંનેના પાસપોર્ટ લઈ ગયો. ફક્ત સાત જ દિવસમાં વિઝા સાથેના પાસપોર્ટસ લઈ તે માણસ અમને લેવા ફ્રેન્કફર્ટ આવી પહોંચ્યો. અમે બીજા જ દિવસે ફ્રેન્કફર્ટને બાય બાય કરી સિસિલીના સેલીના ટાપુ જવા રવાના થઈ ગયાં.”

***

કેતકી થોડોક શ્વાસ લેવા ફરી થોભી. તેણે આગળ ચલાવ્યું,“કદાચ તમને આ બધું બોરિંગ લાગતું હશે પરંતુ નયનની ઈચ્છા છે કે હું તમને આ બધું જ જાણાવું તેથી થોડું બોરિંગ ભાષણ પણ ચલાવી લેજો.”

કેતકીએ અમારા સૌ પર અછડતો દૃષ્ટિપાત કરી આગળ  ચલાવ્યું.

“અમે જયારે સિસિલીના સેલીના ટાપુ પર પહોંચ્યાં ત્યારે મિસ્ટર અર્નાલ્ડો અમને આવકારવા હસતા મોઢે એરપોર્ટ પર હાજર હતા. અમને તે બિમાર જણાયા નહીં પરંતુ અમે તે બાબતે કોઈ પ્રશ્ન ન કર્યો.  બીજા દિવસે સવારે નાસ્તાના ટેબલ પર મિસ્ટર અર્નાલ્ડોએ સામેથી જણાવ્યું કે તે બિમાર ન હતા પરંતુ અમને અહીં બોલાવવા માટે તે જુઠ્ઠું બોલ્યા હતા. તે માટે તેમણે અમારી માફી માગી લીધી.”

“નયનને મિસ્ટર અર્નાલ્ડો સાથે આત્મિયતા થઈ ગઈ હતી. તેમની પત્ની એલીના સાથે મારે પણ થોડા દિવસોમાં ગોઠવાઈ ગયું હતું. તેઓ અમને પોતાના બાળકોની જેમ રાખતાં અને સાચવતાં હતાં. અમને જાણે પોતાના માબાપ મળી ગયા હોય તેવો અહેસાસ થવા લાગ્યો હતો! થોડા દિવસોમાં નયને તેમના કારોબાર વિષે બધી માહિતી મેળવી લીધી. તે મિસ્ટર અર્નાલ્ડોને કારોબારમાં મદદ કરવા લાગ્યો. એલીના મેડમ મને પોતાની દીકરીની જેમ સાચવતાં હતાં. તેમની હૂંફ અને આર્થિક ચિંતા દૂર થવાના કારણે હું હળવાશ અનુભવવા લાગી હતી, પરિણામે સિસિલી આવ્યાના એક વર્ષ પછી મારી કૂખે દીકરી અવતરી.”

“મિસ્ટર અર્નાલ્ડો અને એલીના મારી દીકરીના જન્મથી ખુશ ખુશ થઈ ગયા હતાં. તેમણે મારી દીકરીના આગમનને ઊજવવા માટે પોતાની મોંઘી ક્રૂઝમાં એક ભવ્ય પાર્ટીનું આયોજન કર્યું હતું. તે પાર્ટીમાં જ તેમણે મારી દીકરીનું નામ એરિયાના રાખ્યું. મારી દીકરી તેમના સહેવાસમાં મોટી થવા લાગી. પાંચ વર્ષ પછી મારી કૂખે મારા દીકરાનો જન્મ થયો, પરંતુ આ વખતે તેને રમાડવા માટે એલીના મેડમ જીવતાં ન હતાં. ખૂબ ટૂંકી માંદગીમાં એક વર્ષ પહેલાં તેમનો જીવનદીપ બુજાઈ ગયો હતો.”

***

“એલીનાના મૃત્યુ પછી મિસ્ટર અર્નાલ્ડો એકલવાયું જીવન જીવવા લાગ્યા હતા. તેમને જીવવામાંથી રસ ઉઠી ગયો હતો. બધો કારોબાર નયન એકલો સંભાળતો હતો. અમે મિસ્ટર અર્નાલ્ડોને અમારા દીકરાનું નામ સૂચવવા જણાવ્યું. તેમણે કહ્યું ‘તમે જ કોઈ ઈન્ડિયન નામ રાખીલો.’ નયને અમારા બંનેના નામનો સમન્વય કરી અમારા દીકરાનું નામ કેતન રાખ્યું છે. કેતનના જન્મ પછી ત્રણ જ માસમાં આખો કારોબાર નયનના નામે કરી મિસ્ટર અર્નાલ્ડો અમને નિરાધાર મૂકી આ ફાની દુનિયાથી પરલોક સિધાવી ગયા.”

“સેલીના સ્થિત કેથોલિક ચર્ચના પાદરીની દોરવણી મુજબ અમે ઈસાઈ ધર્મની પરંપરા અનુસાર તેમની અંતિમ ક્રિયા અને તર્પણ કરી તેમનો ઋણભાર અદા કરી ફરજ મુક્ત બન્યાં. મારી દીકરી એરિયાના એક ઈટાલીયન ફાંકળા યુવાનને પરણી છે. તે ખૂબ સુખી છે. કેતન સોફ્ટવેર એન્જીનિયર થઈ ન્યુયોર્કમાં એક વિશ્વ વિખ્યાત કંપનીમાં ટીમ લીડર તરીકે જોબ કરે છે. ખૂબ સારું કમાય છે. તે હજુ કુંવારો છે. મારી દીકરી, જમાઈ અને કેતન અમદાવાદ એરપોર્ટથી તમને સૌને મળવા અહીં આવવા રવાના થઈ ગયા છે. ગમે તે ક્ષણે તેઓ અહીં આવી પહોંચશે. 

***

વાતાવરણમાં ઠંડક પ્રસરતી જતી હતી. અમે સૌ નયનને જોવા ખૂબ આતુર હતા. કેતકી અમારી વિહ્વળતા સમજતી હતી. એક આછો નિશ્વાસ નાખી તે બોલી. “મિસ્ટર અર્નાલ્ડોના નિધન બાદ અમને વતનની, માબાપ, કુટુંબ કબીલા, યાર-દોસ્તોની ખૂબ યાદ આવવા લાગી તેથી નયને ઈન્ડિયા આવવાનું નક્કી કર્યું. અમોએ તમને મળવાનો પ્લાન બનાવ્યો પરંતુ કામના બોજ તળે ભારત આવવામાં વીસ વર્ષ જેટલો સમય નીકળી ગયો.”

‘છેલ્લા ત્રણ વર્ષથી મેં અને નયને સોશિયલ મીડિયા પરથી તમારા સૌની વિગતો એકઠી કરવા માંડી હતી. તેણે તમારી સૌની રજેરજ માહિતી મને આપી હતી. તેથી હું તમને સૌને મળ્યા વિના પણ ખૂબ નજીકથી ઓળખું છું. તે કહેતો હતો કે‘જયારે તમે કૉલેજમાં ભણતા હતા ત્યારે પૈસાના અભાવે તે હમેશાં તમારા પૈસે જ નાસ્તા કર્યા કરતો હતો જેથી કેટલાક મિત્રો તેનાથી કતરાતા પણ હતા. મારે આ બધાજ મિત્રોને ખૂબ સરસ વ્યંજનો અને કોન્ટીનેન્ટલ ડીશ જમાડી તેનો બદલો વાળવો છે.’અગાઉ જણાવ્યું તેમ તે માટે પ્રોફેશનલ માણસો રોકી તમારી  માહિતી એકત્ર કરી તમને બધાને અત્રે આમંત્રણ આપ્યું છે.” 

કેતકી થોડીક વિહ્વળ બની. પોતાની જાતને સંભાળી તે બોલી, “અમોએ છ માસ પહેલાં ઈન્ડિયા આવવાનો ફાઈનલ પ્રોગ્રામ બનાવી લીધો હતો પરંતુ કમનસીબે નયનને બ્રેઈન સ્ટ્રોકનો એટેક આવી ગયો. તે કોમામાં ચાલ્યો ગયો. બે માસ કોમામાં રહી તે ભાનમાં તો આવ્યો પરંતુ તેની હલન ચલનની અને બોલવાની શક્તિ ગુમાવી બેઠો છે. હાલ તે વ્હીલ ચેરના સહારે જીવે છે. કદાચ ભગવાને આ રીતે આપણું મળવાનું નિર્માણ કરેલ હશે!”કેતકીનો અવાજ ભારે થઈ ગયો હતો. નયનની બીમારી વિષે જાણી અમે સૌ પણ સ્તબ્ધ થઈ ગયા!

“કેતકી આગળ બોલી,“બ્રેઈન સ્ટ્રોકના એટેક પછી પણ નયનને તમારી સાથે મુલાકાત કરવાની ખૂબ તિવ્ર ઈચ્છા હતી. હું તેના નયનોને વાંચી શકું છું. તેણે મને ૧૫ દિવસ પહેલાં અહીં આવવાનો અને તમોને સૌને મળવાનો કાર્યક્રમ ઘડી કાઢવા જણાવ્યું. મેં તેની ઈચ્છા પૂર્ણ કરવા માટે ખૂબ ટૂંકા ગાળામાં આ કાર્યક્રમ ગોઠવી દીધો છે જો તેમાં કોઈ ઉણપ જણાય તો માફ કરવા વિનંતિ છે. અગાઉ કહ્યું તેમ નયન હાલ તેની વ્હીલ ચેર પર બેઠાં બેઠાં મને સાંભળી રહ્યો છે અને તમને સૌને જોઈ આનંદ લઈ રહ્યો છે.” 

***

કેતકી ખૂબ થાકી ગઈ હતી તે ખુરશી પર બેસવા જતી હતી ત્યારે જ એક ગાડીની હેડ લાઈટ્સ અમારા સૌના પર પડી. કેતકી એકદમ ઉભી થઈ સ્ફૂર્તિથી બોલી, “લો, કેતન, એરિયાના અને એન્ડ્રુઝ આવી ગયાં."

અમે સૌ ઉભા થઈ ગયા. ગાડીમાંથી ત્રણ યુવાનો ઉતાર્યા. તે સૌ સીધા અમારી પાસે આવી અમને સૌને પગે લાગ્યા. અમે તેમનો વિવેક જોઈ દંગ રહી ગયા. એરિયાના અને એન્ડ્રુઝ હવેલીમાં જઈ નયનની વ્હીલ ચેર દોરી નયનને અમારી વચ્ચે લઈ આવ્યાં. અમે સૌ લગભગ દોડીને નયન પાસે પહોંચી ગયા. અમને સૌને જોઈ નયનની આંખોમાં એક ચમક સાથે તેના શુષ્ક ચહેરા પર એજ વર્ષો પહેલાનું પરિચિત સ્મિત ફરી વળ્યું. 

***

અમારા બધા સાથે નયનની મુલાકાત પૂરી થઈ એટલે કેતન બોલ્યો,“વડીલો, ઈન્સીડેન્ટલી આજે મારા મૉમ અને ડેડનું ફોર્ટી ફિફ્થ મેરેજ એનીવર્સરી છે. આપ સૌ અહિયાં પ્રેઝન્ટ રહી મારા પેરેન્ટ્સને જે ખુશી આપ્યું છે તે બદલ હું આપને થેન્ક્સ કરું છું." તેના અંગ્રેજી મિશ્રિત ગુજરાતી ઉચ્ચારણથી થોડીક રમુજ ફેલાઈ હતી. તે અમને સૌને ફાર્મ હાઉસના બેઝમેંટમાં આવેલ બેન્કવેટ હોલ તરફ દોરી ગયો. નયન પણ પોતાની દીકરીના સહારે વ્હીલ ચેર દ્વારા બેન્કવેટ હોલમાં અમારી વચ્ચે આવી પહોંચ્યો. તેણે કેતકીને કઈંક ઈશારો કર્યો. કેતકી નયનની આંખોમાં જોઈ તેના ભાવ વાંચી બોલી,“નયન કહેછે કે તે તમને ખાવામાં સાથ નથી આપી શકતો તે બદલ માફ કરજો."

નયનના નજરના ઈશારાની ભાષા વાંચવાની કેતકીની સમજણથી મને તેના તરફ ખૂબ માન ઉપજયું. 

***

અમો સૌ નયનની અમારા તરફની અહોભાવના જોઈ ભાવવિભોર થઈ ગયા હતા. તે ગુમનામ મિત્રની પીસ્તાલીસમી મેરેજ એનીવર્સરીની ઉજવણીમાં સામેલ થવાનું સદભાગ્ય સાંપડવા બદલ અમારી જાતને ભાગ્યશાળી માની નયન દ્વારા મહેમાનગતિમાં અમને પીરસાયેલી કોન્ટીનેન્ટલ ડીશની રસપૂર્વક લિજ્જત માણી રહ્યા.

***

પાર્ટી ખૂબ લાંબી ચાલી હતી. બધાએ ભૂતકાળ યાદ કરી કરીને ઘણા ભુલાયેલા પ્રસંગો વાગોળ્યા. નયન આમારા વાર્તાલાપને રસપૂર્વક સાંભળી આનંદ લેતો રહ્યો. 

સાથે સાથે કેતકીના માતા પિતા અને ભાઈઓ વિષે પણ અમે માહિતી મેળવી હતી.

કેતકીના વડવાઓ મૂળ મધ્યપ્રદેશના હતા. કેતકીના ગયા પછી સમાજમાં વગોવણી થવાથી તેના પિતાજીએ કુટુંબ કબીલા સાથે હિંમતનગરથી કાયમી વિદાય લઈ હૈદરાબાદમાં વસવાટ કરી લીધો હતો.

હાલ કેતકીના માતાપિતા હયાત નથી પરંતુ તેના બે નાના ભાઈઓ પોતાના કુટુંબ કબીલા સાથે હૈદરાબાદમાં ખૂબ સુખી અને સમૃદ્ધ છે. કેતકીના તેમની સાથેના સંબંધો પણ સુમધુર છે. 

નયનની માતાનો સ્વર્ગવાસ થઈ ગયો છે. તેના મોટા ભાઈ પણ હયાત નથી. તેના બે ભત્રીજા હાલ અમદાવાદમાં સ્થાઈ થયા છે અને સુખી છે. 

પાંચ એકર જમીન સાથેનું આ ‘હવેલીનુમા’ લગ્ઝુરિયસ ફાર્મ હાઉસ નયને એક એન.આર.આઈ. પાસેથી ખૂબ મોટી રકમ આપી ખરીદ્યું છે. કેતકીએ અમને સૌને આખું ફાર્મ હાઉસ બતાવ્યું. બેઝમેંટમાં વિશાળ બેન્કવેટ હોલ છે જેમાં અમોએ ભોજન લીધું હતું. ગ્રાઉન્ડ ફલોરમાં એક વિશાળ અને ભવ્ય સીટીંગ રૂમ, એક માસ્ટર બેડ રૂમ, એક ગેસ્ટરૂમ, કિચન અને પેન્ટ્રી છે. પ્રથમ માળે ચાર બેડરૂમ અને બીજા માળે ત્રણ બેડરૂમ આવેલા છે. બંગલાની પાછળ ચાર ફોરવ્હીલરના પાર્કિંગ માટે એક મોટું ગેરેજ, દસ જેટલા સર્વન્ટ ક્વાટર્સ આવેલા છે. 

મકાનની ભવ્યતા અને આધુનિક સગવડો જોઈ અમે આશ્ચર્ય ચકિત થયા હતા. કેતકીએ જણાવ્યું કે સિસિલી ખાતેનો ધંધો તેમની દીકરીના હવાલે કરી તેમણે તેમના દીકરા પાસે અમેરિકામાં સ્થાઈ થવાનું વિચારેલ છે.

અમારા ગુમનામ અંગત મિત્રની ખૂબ સંગત માણી, કેતકી અને નયનનો આભાર માની, અમો સૌ વહેલી પરોઢે ઘર તરફ રવાના થયા. બંને જણા અમને પાર્કિંગ સુધી વળાવવા આવ્યા હતા. તેમણે અમને અશ્રુભીની આંખે વિદાય આપી હતી. 

તેમના ભરપુર આતિથ્યની અને સૌજન્યતાની છાપ સાથે, નયનના નયનોમાં અમારા માટે છલકાતા અહોભાવથી પાવન થઈ, આજની પાર્ટીને અમારા હૃદયમાં કાયમી સુખદ સંભારણા તરીકે  અકબંધ રાખી, અમે સૌએ પોત પોતાના ઘર તરફ પ્રયાણ કર્યું.